کد مطلب:28436 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:132

تعداد کشتگان در جنگ












از سپاه امام علی علیه السلام در جنگ جمل، پنج هزار نفر كشته شد[1] و تمام متون تاریخی، بدون كم ترین اختلافی بر این عدد، اتّفاق دارند؛ ولی متون تاریخی درباره تعداد كشته های لشكر جمل، اختلاف بسیار دارند كه نمی توان بر هیچ یك از آنها اعتماد كرد. در برخی گزارش ها آمده است كه تعداد كشتگان آنها بیست هزار نفر بود،[2] با آن كه در گزارش های دیگری آمده كه سیزده هزار نفر از آنان كشته شدند[3] و در خبر دیگری ده هزار[4] یا پنج هزار نفر[5] آمده است.

در گزارش سیف بن عمر آمده است كه: «پنج هزار نفر از لشكر جمل كشته شدند» كه البته او معمولاً اخبار دروغ و یا خبرهای ساخته خود را گزارش می كند.

آنچه گزارش شده كه: «تعداد كشته های لشكر جمل، ده هزار نفر بود»، گرچه در مصادر تاریخی فراوانی نیامده، ولی با خبر امام علی علیه السلام درباره تعداد كشتگان آنها تأیید می شود.

هنگامی كه خبر شورش عایشه به علی علیه السلام رسید، فرمود: «به خدا سوگند، می دانم آن زن شتر سوار، گِرِهی نگشاید و از گردنه ای نگذرد و به منزلی فرود نیاید، مگر به سوی گناه، تا خود و كسانی را كه به همراه اویند، در مَهلكه ای قرار دهد كه یكْ سومِ آنان كشته شود،[6] یك سوم آنان فرار كند و یك سوم بازگردد» و از آن جا كه تعداد سپاه جملْ سی هزار نفر بود،[7] تعداد كشته های آنان باید ده هزار نفر باشد.

شیخ مفید در كتاب الجمل آورده است كه مجموع كشته ها[ ی دو سپاه] به 25 هزار نفر رسید و اگر از این رقم، پنج هزار نفری را كه در سپاه امام علیه السلام كشته شدند، كم كنیم، بیست هزار نفر خواهند ماند و این، تأیید كننده متونی است كه تعداد كشته های سپاه جمل را بیست هزار نفر می دانند.

شیخ مفید، سپس می گوید:

عبد اللَّه بن زبیر، در روایتی شاذ، گزارش كرده كه تعداد سپاه آنها [ در جمل]، پانزده هزار نفر بود. گفته اند: «شاید سخن فرزند زبیر، صحیح تر باشد»؛ ولی این، روایتی نادرست است؛ زیرا با تمام آنچه اهل علم گفته اند، فاصله دارد.[8].

سخن اُمّ اَفعی با عایشه كه در عیون الأخبار آمده، این سخن را تأیید می كند، گذشته از آن كه برخی مصادر، دلالت دارند كه مجموع كشته های دو سپاه، سی هزار نفر بوده است[9] و برخی دیگر آن را بیست هزار نفر آورده اند.[10].

2078.عیون الأخبار: اُمّ اَفعی عبدیه [ پس از جنگ جمل] به نزد عایشه رفت و گفت: ای اُمّ المؤمنین! درباره زنی كه فرزند خردسالش را به قتل رسانده، چه نظری داری؟ گفت: دوزخ بر او لازم است. گفت: نظرت درباره كسی كه بیست هزار از فرزندان بزرگ سالش را بكشد، چیست؟ عایشه گفت: این دشمن خدا را دستگیر كنید![11].









    1. تاریخ الطبری: 539/4، العقد الفرید: 324/3، الكامل فی التاریخ: 346/2.
    2. العقد الفرید: 324/3.
    3. مروج الذهب: 360/2.
    4. تاریخ الطبری: 539/4.
    5. تاریخ الطبری: 539/4، الكامل فی التاریخ: 346/2، البدایة والنهایة: 245/7.
    6. الإرشاد: 246/1.
    7. ر.ك: ص 77 (تعداد شركت كنندگان در نبرد).
    8. الجمل: 419.
    9. تاریخ الیعقوبی: 183/2، تاریخ الإسلام: 484/3.
    10. أنساب الأشراف: 59/3.
    11. عیون الأخبار، ابن قتیبة: 202/1، العقد الفرید: 328/3.نیز، ر.ك: أنساب الأشراف: 59/3.